Güçlü hafıza için bol bol kitap okuyun

18 Eylül 2015 10:58 tsi
İlk aş­kın unu­tul­ma­ma­sı ro­man­tik bir ef­sa­ne de­ğil, bi­lim­sel bir ger­çek!

SAĞLIĞIMIZDAKİ 3 ÖNEMLİ U DÖNEMECİ

BAŞLARKEN

Her şe­yin ba­şı sağ­lık. Sa­ğı­lı­ğın te­mel taş­la­rı­nı da ruh, be­den ve zi­hin sağ­lı­ğı oluş­tu­ru­yor.  Son yıl­la­rın en çok üze­rin­de ko­nu­şu­lan ve te­da­vi yol­la­rı ara­nan has­ta­lık­la­rı ara­sın­da unut­kan­lık, uy­ku so­run­la­rı ve önem­li has­ta­lık­lar sı­ra­la­ma­sın­da en baş­ta kan­ser ge­li­yor.

As­lın­da ha­ya­tı­mız­da üç önem­li U dö­ne­me­ci ve tek önem­li harf var: U. Unut­kan­lı­ğı ön­le­mek, ka­li­te­li ve dü­zen­li uy­ku uyu­mak ve has­ta­lık­la­rın uya­rı­la­rı­na ku­lak ver­mek bi­rin­ci ön­ce­li­ği­miz ol­ma­lı.

İş­te bu üç önem­li dö­ne­me­ci Me­di­cal Park Bah­çe­li­ev­ler Has­ta­ne­si uz­man he­kim­le­ri siz BU­GÜN okur­la­rı için ka­le­me al­dı. Di­zi, has­ta­lık­la­ra kar­şı na­sıl ön­lem al­ma­lı­yız, bes­len­me­nin dö­ne­meç­te­ki ye­ri ne­dir, uya­rı­ları ne şe­kil­de oku­ma­lı­yız gi­bi pek­çok ana ko­nu­ya işa­ret edi­yor...

Me­di­cal Park Bah­çe­li­ev­ler Has­ta­ne­si Nö­ro­lo­ji Uz­ma­nı Dr. Gül­ten Öz­de­mir; yaş­lı­lık has­ta­lı­ğı ola­rak bi­li­nen ama gü­nü­müz­de hız­lı ya­şam tem­po­su ne­de­niy­le genç­le­rin de so­ru­nu ha­li­ne ge­len unut­kan­lık­la il­gi­li önem­li bil­gi­ler ver­di:

*Ha­fı­za per­for­man­sı; öğ­ren­me ve ha­tır­la­ma­yı içe­ren so­yut bir kav­ram­dır. Bey­ni­miz­de ye­ni öğ­re­ni­len bil­gi­ler; bey­nin bel­li bir böl­ge­sin­de kod­la­nır, tıp­kı bir bil­gi­sa­yar sis­te­min­de bil­gi­nin sak­lan­ma­sı gi­bi de­po­la­nır, is­ten­di­ği za­man el al­tın­da bu­lun­du­ru­lur ve ge­rek­ti­ğin­de ge­ri ça­ğı­rı­la­bi­lir.

*Öğ­re­ni­len bil­gi­nin ne de­re­ce öğ­re­nil­di­ği, öğ­re­ni­len tec­rü­be­nin an­lam­lı­lı­ğı, öğ­ren­me­yi ya­pan ki­şi­nin öğ­ren­me­ye ne öl­çü­de gü­dü­len­di­ği ve öğ­ren­me­den son­ra­ki ya­şam ko­şul­la­rı; öğ­re­ni­le­nin be­lek­te tu­tul­ma­sı­nı, sak­lan­ma­sı­nı ve ha­tır­lan­ma­sı­nı et­ki­ler.

*Duy­gu­sal ola­rak yük­lü bir bil­gi­nin ve anı­la­rın ay­rı bir özel­li­ği, öğ­ren­me­de ay­rı bir ye­ri var­dır; onu öğ­ren­mek ve ha­tır­la­mak da­ha ko­lay­dır. Ör­ne­ğin; ilk aş­kı­nı­zın he­pi­niz için fark­lı bir ye­ri var­dır - he­pi­niz yıl­lar ön­ce az ta­nı­dı­ğı­nız o kı­zı ve ya er­ke­ği ay­rın­tı­la­rıy­la ha­tır­la­ya­bi­lir­si­niz. Ya da he­pi­ni­ze ‘17 Ağustos 1999; Ko­ca­eli-İs­tan­bul dep­re­min­de ne ya­pı­yor­du­nu­z’ di­ye sor­sak; ne­re­de ol­du­ğu­nu­zu, ki­min­le ol­du­ğu­nu­zu ve na­sıl his­set­ti­ği­ni­zin de­tay­la­rı­nı bi­lir­si­niz.

ACI ANI­LA­RI İTİ­YO­RUZ

*Bu­nun ya­nı sı­ra dep­res­yon ve uzun sü­re­li kay­gı ya da stres ya­şa­dı­ğı­mız­da, ha­fı­za be­ce­ri­le­ri­miz be­lir­gin sek­te­ye uğ­rar ve aza­lır. Bir­çok öğ­re­ni­len acı ve­ren anı, bel­lek­te sak­lı kal­ma­sı­na rağ­men, bi­linç­ten is­tem­li ola­rak bi­linç dı­şı­na iti­lir.

*He­pi­miz yaş­lan­dık­ça bi­raz unut­kan­lık ya­şa­rız. Ama yi­ne de he­pi­mi­zin yaş­lan­dık­ça ha­fı­za de­ği­şim de­re­ce­le­ri, onun­la il­gi­li duy­du­ğu­muz en­di­şe­ler ve baş et­mek için ve­ri­len uğ­raş­la­rı­mız fark­lı fark­lı­dır. Ya­şın iler­le­me­si öğ­ren­me ve ha­tır­la­ma be­ce­ri­le­ri­mi­zi ya­vaş­la­tır. Ama yaş­la­nan ki­şi­ler­de       öğ­ren­me sü­reç­le­rin­de et­ki­len­me ve unut­ma ki­şi­sel fark­lı­lık­lar gös­te­rir.

Hayatınızı etkiliyorsa doktora

*Unut­kan­lık ki­şi­nin gün­lük ya­şa­mı­nı olum­suz et­ki­le­me­ye baş­la­yıp di­ğer bi­liş­sel iş­lev­le­rin­de de ka­yıp ge­li­şin­ce; tüm bu du­ru­mu kar­şı­la­yan ‘bu­na­ma­’ te­ri­mi kul­la­nı­lır. İlk baş­ta ki­şi ye­ni bil­gi­yi öğ­ren­me ve onu da­ki­ka­lar­dan da­ha uzun sü­re­ler­de akıl­da tut­ma güç­lü­ğü ya­şar. Bu du­rum nö­rop­si­ki­at­rik test­ler­le, ob­jek­tif ola­rak sap­ta­nın­ca, ha­fif bi­liş­sel bo­zuk­luk ola­rak ka­bul edi­lir.

*Du­rum iler­le­dik­çe öğ­ren­me ye­te­ne­ği iyi­ce bo­zu­lur ve ki­şi da­ha es­ki anı­la­rı­nı da ha­tır­la­ma güç­lü­ğü çe­ker. Ke­li­me­le­ri bul­mak­ta zor­la­nır, ke­li­me da­ğar­cı­ğı aza­lır, ta­nı­dık alet ve nes­ne­le­ri kul­lan­mak­ta ve za­man ile me­ka­na bağ­lı kal­mak­ta zor­luk çe­ker. So­nun­da ya­şam­la­rı her alan­da sek­te­ye uğ­rar. Öğün­le­ri­ni plan­la­ya­maz, öde­me­le­ri­ni ya­pa­maz, te­le­fon kul­la­na­maz, ara­ba kul­la­na­maz  du­ru­ma ge­lir.

*Say­dı­ğı­mız bu olum­suz du­rum­la­rı ayırt et­mek, bu so­run­la­rın al­tın­da baş­ka bir has­ta­lı­ğı bul­mak ve te­da­vi et­mek için ki­şi mut­la­ka he­ki­me baş­vur­ma­lı ve araş­tır­ma ya­pıl­ma­lı. Unut­kan­lı­ğın al­tın­da te­da­vi edi­le­bi­le­cek baş­ka bir ne­den çı­ka­bi­lir. Ör­ne­ğin; sık rast­la­nan dep­res­yon ya da gu­atr be­zi­nin az ça­lış­ma­sı has­ta­lı­ğı  (ti­ro­it has­ta­lı­ğı). Bu tür sağ­lık so­run­la­rı unut­kan­lık ve Alz­he­imer has­ta­lı­ğı için risk oluş­tur­mak­ta­dır.

Unutuyorsanız uzmanına başvurun

Unut­kan­lı­ğın has­ta­lık bo­yu­tun­da olup ol­ma­dı­ğı­nın de­ğer­len­di­ril­me­si­nin uz­man ki­şi­ler ta­ra­fın­dan ya­pıl­ma­sı ge­rek­mek­te­dir. Unut­kan­lı­ğın de­ğer­len­di­ril­me­sin­de; ba­sit ola­rak bi­liş­sel iş­lev­le­ri de­ğer­len­di­ren test­le­rin ya­nı sı­ra ay­rın­tı­lı nö­rop­si­ko­lo­jik test­ler ya­pıl­mak­ta­dır. Bu test­ler­le bi­liş­sel iş­lev­le­rin han­gi alan­la­rın­da ye­ter­siz­lik ol­du­ğu ob­jek­tif ola­rak de­ğer­len­di­ril­mek­te­dir.  

Her unutkanlık mutlaka araştırılmalı

Unut­kan­lık­lar ki­şi­nin ve çev­re­sin­de­ki­le­rin gün­lük ha­ya­tı­nı olum­suz et­ki­le­me­ye baş­la­dı­ğın­da so­run var de­mek­tir. Ay­rı­ca en önem­li nok­ta; ile­ri yaş gru­bun­da­ki bi­rey­ler­de­ki unut­kan­lı­ğı yaş­lı­lı­ğa bağ­la­ma­mak, unut­kan­lık­la­rın yaş­lan­ma­nın do­ğal so­nu­cu ol­du­ğu­nu ka­bul et­me­mek ve tüm unut­kan­lık­la­rı mut­la­ka de­ğer­len­dir­mek ge­rek­mek­te­dir. Unut­kan­lı­ğın 60 ya­şın­dan ön­ce­ki en bü­yük ne­de­ni ör­tü­lü dep­res­yon du­ru­mu­dur.

60’IN­DAN ÖN­CE UNUT­KAN­LIK DEP­RES­YON­DAN

Bun­la­rın dı­şın­da; nö­ro­de­je­ne­ra­tif di­ğer be­yin has­ta­lık­la­rı, in­me­ler, be­yin tü­mör­le­ri, ka­fa trav­ma­la­rı, bey­nin ok­si­jen­siz kal­ma­sı du­ru­mu (kalp dur­ma­sı, bo­ğul­ma vs.’ye bağ­lı), ağır bes­len­me bo­zuk­lu­ğu (mal­nüt­rüs­yon), dik­kat ek­sik­li­ği has­ta­lı­ğı, ba­zı ilaç­la­rın yan et­ki­si, ti­ro­it has­ta­lık­la­rı, vi­ta­min B 12 ve   fo­lik asit yet­mez­li­ği ile unut­kan­lık ge­li­şe­bi­lir.

En çok İsİmlerİ unutuyoruz

Or­ta yaş ve üs­tü­ne ge­lin­di­ğin­de ha­tır­la­ma ko­nu­sun­da her­ke­sin şi­ka­yet­çi ol­du­ğu güç­lük­ler, ya­şa­dı­ğı­mız or­tak ko­nu­lar şun­lar:

1. İn­san isim­le­ri­ni unut­mak (tüm unu­tu­yo­rum di­yen­le­rin yüz­de 90 or­tak şi­ka­ye­ti­dir).

2. Önem­li ta­rih­le­ri unut­mak.

3. Bi­zim için öne­mi olan (mes­le­ki vs) bil­gi­le­ri unut­mak.

4. Ya­kın ve geç­miş olay­la­rı unut­mak.

5. Top­lan­tı ve bu­luş­ma­la­rı unut­mak.

6. Ev­de­ki nes­ne­le­rin yer­le­ri­ni unut­mak, on­la­rı bu­la­ma­mak.

GÜÇ­LÜ HA­FI­ZA İÇİN BOL Kİ­TAP OKU­YUN

“Öğ­re­nir­ken sağ be­yin ve sol be­yin fonk­si­yon­la­rı­nı kul­lan­ma­yı be­ce­ren in­san­lar ko­lay ko­lay unut­maz. Ki­tap oku­mak hem sol hem sağ bey­ni ge­liş­ti­rir.

GEÇMİŞ DAHA DÜN GİBİ

Yaş­la iliş­ki­li or­ta­ya çı­kan unut­kan­lık­ta es­ki bil­gi ve anı­lar­dan zi­ya­de ya­kın bil­gi ve anı­lar unu­tu­lur. Ör­ne­ğin; il­ko­kul öğ­ret­me­ni­nin adı­nı ha­tır­lar­sın da ge­çen haf­ta çok se­ve­rek iz­le­di­ğin ti­yat­ro gös­te­ri­si­nin adı­nı unu­tur­sun.

BE­YİN Pİ­Lİ UMUT VE­RİYOR

De­rin be­yin stü­mü­las­yo­nu ope­ras­yo­nu: Be­yin pi­li ta­kıl­ma­sı yön­te­mi. Ül­ke­miz­de kla­sik par­kin­son has­ta­la­rı­nın te­da­vi­sin­de kul­la­nı­lır. Ka­na­da­’da Be­yin Cer­ra­hı  Dr. Lo­za­no, be­yin­de or­ta tem­po­ral lo­bu (for­ni­xi ) pil ile stü­mü­le ede­rek, ha­tır­la­ma­yı ar­tı­ran ko­li­nes­te­raz sal­gı­lat­mış­tır. Ge­le­cek vadet­mek­te­dir. An­cak ça­lış­ma­lar ye­ter­siz­dir.

SERDA KIVILCIM - BUGÜN GAZETESİ

Bu haber 1,713 defa okundu.