İşte vitamin ve mineral gerekli durumları

31 Ağustos 2015 10:26 tsi
Araştırmalar dünyada özellikle vitamin ve mineral besin desteklerinin yaygın ve kontrolsüz bir şekilde kullanıldığına dikkat çekiyor. Gerekli durumlarda besin desteklerinin kullanılması önemli. Yeterli ve dengeli besleniyorsanız vitamin-mineral desteğine

Günümüzde birçok kişi kendi kararları ile diyetlerini yeterli kılmak, daha sağlıklı olmak veya var olan hastalıklarını tedavi etmek veya önlemek amacıyla vitamin-mineral desteği kullanmaktadır. Vitamin ve mineral desteği (supleman, hap vb.); kelime olarak vitamin ve minerallerin (mikronutrienlerin) yüksek dozlara karşılık gelen miktarlarının hap, kapsül, şurup şeklinde kullanılabilir formları olarak tanımlanmaktadır. Maalesef araştırmalar, dünyada özellikle vitamin ve mineral besin desteklerinin yaygın ve kontrolsüz bir şekilde kullanıldığına dikkat çekmektedir. Önemli olan, gerekli durumlarda besin desteklerinin kullanılmasıdır. Yeterli ve dengeli besleniyorsanız vitamin-mineral desteğine ihtiyacınız yoktur.


BiREYE YÖNELiK BİR UYGULAMADIR

 Supleman (hap) olarak sunulan besin ögelerinin çoğu, zaten günlük diyette doğal olarak bulunmaktadır. Ancak besin destekleri, besin ögelerini yüksek miktarlarda vücuda sağlayan, konsantre edilmiş bileşiklerdir.

Vitamin ve mineralleri besinlerden sağlamak ile supleman (hap)  şeklinde almak aynı etkileri göstermeyebilir. Çünkü suplemanlardaki vitamin ve mineral kaynakları doğal veya sentetik yapıda olabilir.

Dolayısı ile doğal (besinlerle) alındığında birçok hastalığın önlenmeside rolü olan vitamin ve minerallerin supleman olarak kullanıldığında ne kadar etkili olduğu yani biyoyararlılığı (ne kadarının kullanıldığı) önemlidir. Suplemanla alınan vitamin ve minerallerin biyoyararlılığı, kullanılan etken maddeye bağlı olarak besinlerle alınan besin öğelerininki kadar yüksek olmayabilir.
Tek bir sağlık sorununa yönelerek supleman kullanmak, bazen yan etkiler nedeni ile yeni sorunları doğurabilmektedir.

Bazı sağlık sorunları olan kişilerin, zenginleştirilmiş besinler veya besin destekleri tüketmeleri olumsuz etkilere neden olabilir. Aynı anda kullanılmakta olan ilaçlar da bu ürünlerle etkileşime girebilirler. Bu etkileşim bir ilacın etkisini artırma, azaltma veya beklenmeyen yan etkiler şeklinde olabilir. Ayrıca bazı ilaçlar, vitamin veya minerallere olan gereksinini arttırırken, bazıları da vitamin minerallerin etkinliğini azaltabilir.

Örneğin;  E vitamini ile kanı sulandırıcı ilaçlar arasındaki etkileşim  kanama riskini artırıcı şekilde iken, bu grup ilaçları kullananların destek olarak K vitamini alması ters etki ile kanda pıhtılaşmaya neden olur. Ayrıca K vitamini hayvansal ve bitkisel besinlerin çoğunda bol miktarda bulunmaktadır.

Unutmayın!

Vitamin mineral kullanımına bağlı zararlı etkilerin oluşmaması için besinlerden gelen ve suplemanlar ile alınan miktarların çok iyi saptanması gereklidir. Çocuklar ve yetişkinler için tedavi amaçlı hazırlanmış multivitaminler kullanılırken bile önerilen günlük alım miktarı dikkatle belirlenmelidir.

Vitamin ve mineral desteğinin gerekli olduğu durumlar

Genel olarak yeterli ve dengeli beslenen yetişkinler vitamin mineral desteğine ihtiyaç duymazlar.Ancak sağlıklı da olsa bazı özel durumları olan bireylerin doktor kontrolünde vitamin mineral desteği kullanması gerekli olabilir.  

1) Düşük enerji içeren diyet tüketenler,

2) Yeterli ve dengeli beslenmeyi sağlayamayanlar (psikolojik yada ekonomik nedenlerden dolayı),

3) Vejetaryenler (özellikle hiçbir hayvansal gıda tüketmeyen veganlar),

4) Demir yetersizliği anemisi olanlar,

5) Bebekler (D vitamini yetersizliğinin önlenmesi) ve çocuklar,

6) Gebe ve emzikli kadınlar (Demir, folat, B12 vitamini vb.)

7) Menapoz sonrası kemik kaybı fazla olan kadınlar,

8) Yaşlılar,

9) Uzun süre ilaç kullananlar (antasitler, antibiyotikler, laksatifler, diüretikler),

10) Besin alımını engelleyen alerjik hastalıkları olanlar,

11) Bir hastalığa bağlı beslenme (nutrisyon) tedavisi alanlar,

12) Diyaliz tedavisi gören hastalar,

13) Obezite cerrahisi sonrası vb.

Besin destekleri; vücutta vitamin mineral eksikliği ya da emilim bozukluğu olduğu durumlarda ya da vitamin ve minerallerin diyetle yetersiz alımının söz konusu olduğu durumlarda doktor kontrolü ile kullanılmalıdır.

Çocuklar için de vitamin mineral kullanma durumu benzer şekilde yaygın bir uygulamadır. Ailelerin çocuklarına vitamin mineral desteği verme nedenlerinin başında; çocuğun iştahsız olması, sürekli bir yeme sorunun varlığı, çocukta kronik bir sağlık sorununun bulunması yanında, ailenin ilk çocuğu olması gibi nedenler gelmektedir. Bütün bunlar, altta yatan kronik bir problem olmadığı sürece, vitamin-mineral desteği almak için yeterli sebepler değildir.

Biliyor muydunuz?

Vitamin ve mineraller için önerilen miktarları karşılama yüzdelerine bakıldığında hem çocuk hem de yetişkin kadın için dengeli bir diyet, günlük vitamin ve mineral gereksinimini yeterli miktarlarda karşılamaktadır.

D vitamini yetersizliği  

Ülkemizde, 5 yaş altı çocuklarda, üreme çağındaki kadınlarda ve adolesanlarda D vitamini yetersizliğine bağlı problemler karşımıza çıkmaktadır. Adolesanlarda (gençler) D vitamini yetersizliği oranının %80 olduğu bildirilmektedir. Yeterince (günde 10-15 dakika direkt güneş ışığı) güneş ışığından yaralanamama, D vitamininin aktive olamaması gibi nedenler ile gençlerin uzun dönemde kemik gelişimleri risk altındadır. Doktor tarafından gerekli görüldüğü dönemlerde kalsiyum ve D vitamini desteği önlem olabilir. Ama yine de D vitaminin tek ve en önemli kaynağı güneş ışığıdır.

Omega-3 yağ asitleri

Vücutta sentezlenemeyen elzem (mutlak gerekli) yağ asitleridir. Bu nedenlerle besinlerle alınmalı-dırlar. Omega 3 yağ asitlerinden zengin besin kaynakları; balık (uskumru, somon, ringa balığı ve sardalya), ceviz, koyu yeşil yapraklı sebzeler (keten tohumu, semizotu, brokoli…) dir.  Bu nedenle düzenli olarak haftada 2-3 kez 150g kadar balık tüketilmelidir. Yeterli miktarda balık tüketildiğinde omega 3        desteği kullanmaya gerek yoktur.

Özel durumlarda kullanımı

Kardiyovaskuler ve kanser hastalıklarında

*Özellikle antioksidan vitaminler A, E, C vitaminleri, beta karoten, folik asit ve beraberinde B12 vitamininin supleman olarak kullanılmasının, kardiyovasküler hastalıklar ve kanser  üzerinde etkili olabileceğini bildiren çalışmalar bulunmaktadır. Kanser hastalarında C vitamini desteği yaşam kalitesini düzeltmekte ve yaşam süresini uzatmaktadır.

Solunum yolu ve soğuk algınlığında

lEn çok tartışılan C vitamininin soğuk algınlığı üzerine olan etkisidir. Bu konuda C vitamininin yüksek dozlarda desteği ile yapılan çalışmaların bir çoğu, soğuk algınlığını önlemede rolü olmadığını, fakat soğuk algınlığı semptomlarını azaltmada, az da olsa olumlu etkisi olduğunu belirtilmektedir. Ancak solunum yolu enfeksiyonlarının önlenmesinde olumlu etkileri bildirilmiştir. Ülkemiz, C vitamini içeren besinler açısından zengin bir ülkedir. Dolayısıyla C vitamini gereksinimimizi besinlerden karşılama yoluna gidilmelidir.

Yaşlıkta

Yaşlılığa bağlı gastrointestinal (sindirim) sistem ve böbrek fonksiyonlarındaki sorunlar nedeniyle, yeterli besin alınmasına rağmen, besinler yeterince vücutta kullanılamayabilir.

Ayrıca yaşlandıkça kalsiyum gereksinimi artar. Türkiye’ye Özgü Beslenme Rehberi’nde 65 yaş üstü kadın ve erkekler için 1200 mg kalsiyum almaları önerilmektedir. Ancak yaşlılarda kalsiyum alımını olumsuz yönde etkileyen bazı etmenler vardır.

Özellikle kadınların menapoz dönemi ve sonrasında hormonal nedenlerle oluşan kemik kaybını yavaşlatabilmek için kalsiyum suplemanları hekimlerince önerilmektedir. Kalsiyum suplemanları 500 mg ve altındaki dozlarda, besinlerle birlikte tüketildiğinde en iyi şekilde emilir.

Eğer yaşlı birey; eve bağımlı, güneş ışınlarının az görüldüğü bir coğrafyada yaşıyor veya aşırı kapalı kıyafetler giyiyor ise yeterince güneş ışınlarından faydalanamıyordur. Yaşlılığın da etkisi ile zaten vücutta D vitamini sentezi de azalmaktadır. Bu durumlarda doktor önerisi ile kalsiyum yanında D vitaminini de içeren suplemanların kullanımı uygun olacaktır.

UZMAN DİYETİSYEN - BANU TOPALAKÇI SALMAN- BUGÜN GAZETESİ

Bu haber 1,090 defa okundu.